Wyjeżdżając za granicę, masz dużą szansę zachorować na biegunkę podróżnych. Właściwie każdy ma tylko 50% szans, by uniknąć tej dolegliwości, nawet jeśli przestrzega wszystkich zaleceń wymienionych poniżej.

Najczęstszą przyczyną jest bakteria Escherichia coli. Patogenne szczepy E.coli wywołują biegunkę, wytwarzając toksyny, które hamują wchłanianie wody z jelit. Skutkiem jest nadmiar wody w jelitach, która musi zostać wydalona. Razem z nadmiarem wody usuwane są z jelit bakterie i produkowane przez nie toksyny. Biegunce na ogół nie towarzyszą inne objawy, choć czasem występują gorączka, wzdęcie i ból brzucha.

Biegunkę podróżnych mogą też wywołać bakterie Shigella i Salmonella, rzadziej zaś rotawirusy i pierwotniaki (Gardia lamblia). Czasami jest też związana ze zmianą diety, zmęczeniem, zmianą stref czasowych i chorobą wysokościową.

Na szczęście biegunka na ogół jest schorzeniem, które samo mija. Organizm potrafi się przed nią bronić. Gdy przyczyną jest E.coli, organizm stara się usunąć ją z jelit. Przez jeden do pięciu dni występują częste płynne stolce. Są sposoby, dzięki którym można zwalczyć biegunkę, powstrzymać jej rozwój oraz zmniejszyć ryzyko wystąpienia.

Biegunka podróżnych. Sposoby łagodzenia i profilaktyka

Uzupełniaj płyny. Dla tego typu biegunki charakterystyczne są wodniste stolce dlatego nie wolno dopuścić do odwodnienia organizmu – należy stale uzupełniać poziom płynów w innym przypadku już po jednym dniu może dojść do odwodnienia. Biegunka zabija na całym świecie corocznie setki tysięcy niemowląt właśnie z powodu odwodnienia.

Nawadnianie doustne. Najprostszym sposobem nawadniania jest picie wody. Nawet bez pewności co do czystości źródła, trzeba ją pić! Innym, lepszym rozwiązaniem jest picie płynów o specjalnym składzie. Wprowadzono je w latach 60-tych. Ich stosowanie pozwala w wielu przypadkach uniknąć skomplikowanego nawadniania dożylnego. Składają się one z wody z dodatkiem cukru (glukozy), soli (chlorku sodu), potasu i wodorowęglanów, co wyrównuje poziom ważnych elektrolitów, a także ułatwia wchłanianie płynu w jelitach. Płyny nawadniające uratowały już życie tysiącom ludzi w krajach Trzeciego Świata. Najlepsza sól?

Koktajl USPHS (Amerykańska Państwowa Służba Zdrowia). Amerykańscy lekarze zalecają koktajl leczniczy o następującym składzie: 200g soku owocowego, 1/2 łyżeczki miodu lub cukru oraz szczypta soli. W drugiej szklance miesza się 200g czystej wody z 1/4 łyżeczki sody oczyszczonej. Na przemian popija się z obydwu szklanek, aż do ich opróżnienia.

Pakiet WHO (Światowa Organizacja Zdrowia) zaleca używanie tzw. pakiecików, są one jednak dość kosztowne. Jeśli ma się dokładną wagę, można je samemu przygotować. Mieszanina zawiera: 20g glukozy, 3,5g soli kuchennej, 2,5g sody oczyszczonej i 20g chlorku potasu. Wszystkie te składniki należy rozpuścić w litrze destylowanej wody. Takie zestawy (mają one rożne nazwy) można kupić bez recepty w aptekach i sklepach farmaceutycznych na całym świecie.

Bez przepisu. Jeśli nie możesz sporządzić żadnego ze wspomnianych płynów nawadniających, pij czyste soki owocowe, bezkofeinowe napoje niegazowane lub lekko osłodzoną herbatę. Te same płyny możesz wykorzystać jako uzupełnienie roztworów nawadniających.

Test moczu. Barwa moczu może wskazywać na stopień odwodnienia organizmu – intensywnie żółta oznacza, że szybko trzeba wyrównać poziom płynów.

Dieta płynna i bezmleczna. Zaleca się dietę bezmleczną, należy także unikać pokarmów stałych. Przynajmniej na początku biegunki mogą ją nasilać, a czasem powodować wymioty. W żadnym wypadku nie wolno pić alkoholu. Gdy objawy biegunki ustąpią, można stopniowo przejść do lekkostrawnych pokarmów stałych – banany, tarte jabłka, solone krakersy lub ryż.

Pepto-bismol i inne leki na żołądek. Sole bizmutu stosowane w leczeniu choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy mogą się okazać bardzo przydatne, zmniejszając objętość stolca nawet o 60%. Mają one słabe działanie bakteriobójcze i przeciwzapalne. W czasie stosowania soli bizmutu może pojawić się ściemnienie języka i zębów oraz czarny stolec. Jest to niegroźne działanie uboczne. Trzeba też pamiętać, że sztuczne hamowanie biegunki powoduje zaleganie niepożądanych bakterii w jelitach. Leki przeciwbiegunkowe mogą też pochłaniać płyny nawadniające.

Środki przeczyszczające na bazie włókien. Naturalne środki przeczyszczające produkowane na bazie włókien pęczniejących w jelicie, stosowane do zwalczania zaparcia, bywają pomocne również przy biegunce. Niektóre z nich, pochłaniając wodę, tworzą w jelitach rodzaj żelu. Nadmiar wody będzie nadal usuwany z organizmu ale stolec będzie mniej luźny. Środki te mogą zmniejszyć częstość wypróżnień – należą do nich preparaty zawierające estry celulozy (rodzaj syntetycznych włókien), agar, karagen i błonnik.

Leki zawierające opium (wyciąg z owoców maku lekarskiego). Warto spróbować leków zawierających opium, które szybko przynoszą poprawę. Hamują skurcze i ruchy robaczkowe jelit, co pozostawia czas na wchłonięcie wody i elektrolitów. Leki te są sprzedawane w postaci kropli, tabletek lub zawiesin. Przepisy regulujące w Polsce sprzedaż leków zawierających pochodne są ostrzejsze – tylko na podstawie recepty i zazwyczaj wybrane apteki. Dlatego alternatywą są specyfiki o silnym działaniu zapierającym, (przeciwbiegunkowym). Warto podkreślić, że według specjalistów farmakologiczne zatrzymywanie biegunki nie usuwa przyczyn zaburzeń jelitowych. Uwaga! Podobnie jak leki ściągające, mogą one na dłużej zatrzymać w jelitach szkodliwe drobnoustroje.

Antybiotyki i sulfonamidy. W szczególnych wypadkach zaleca się antybiotyki. Wydaje się je tylko na receptę, ale w wielu krajach są powszechnie dostępne. Wiadomo o korzystnym działaniu Sulfametoksazolu (połączony z trimetoprimem nosi w Polsce nazwę Biseptol; nie jest antybiotykiem lecz chemioterapeutykiem, tzw. Sulfonamid) oraz doksycykliny (Vibramycyna). Na ogół pomaga już jedna dawka, po której następuje znaczne zmniejszenie objawów biegunki. Efekt terapeutyczny polega na zniszczeniu całej flory bakteryjnej, z resztą organizm sobie już sam poradzi.

Sulfametoksazol i Vibramycynę trzeba jednak dawkować zgodnie z przepisem na opakowaniu, aż do pełnego ustąpienia objawów i przez następne 2 dni, nie krócej jednak niż 5-7 dni. Wskazana jest konsultacja z lekarzem przed zastosowaniem tych leków.

Dwa środki stosowane jednocześnie. Szczególnie dokuczliwa biegunka może ustąpić dopiero po równoczesnym zastosowaniu antybiotyku i typowego leku zapierającego. Warto pamiętać, że antybiotyki to leki silnie działające, często wywołujące skutki uboczne – uczulenia i zaburzenia żołądkowe. Dlatego rada lekarza jest niezbędna.

Triphala to indyjska mieszanka ziołowa lecząca dolegliwości żołądkowo-jelitowe i stabilizująca funkcję przewodu pokarmowego.

Walka bakterii z bakteriami. Bakterie patogenne można zwalczyć podawaniem doustnym innych bakterii, tzw. bakterii pożytecznych – saprofitów przewodu pokarmowego. Bakteria zwana pałeczką mlekową Lactobacillus może złagodzić a nawet zlikwidować biegunkę. Zmienia ona korzystnie mikroflorę jelit, wytwarzając substancje hamujące rozwój bakterii chorobotwórczych. Tego typu kuracje stosuje się w trakcie leczenia antybiotykiem i kontynuuje jakiś czas po jego zakończeniu.

Szczególnie zalecaną odmianą jest pałeczka kwasotwórcza Lactobacillus acidophilus (zsiadłe mleko) oraz A.bulgaricus (jogurt). Można kupić preparat zawierający żywe szczepy obydwu bakterii » Trilac. Podczas podróży kupuj zatem lokalne odmiany jogurtu: japoński Yakult, hinduski Dahi, egipski Leben i Lebenraid, turecki Eyran, sardyński Gioddu.

Zapobieganie biegunce w podróży. Zasady bezpieczeństwa

Unikaj jedzenia surowych produktów, a zwłaszcza zielonej sałaty, owoców, nie dogotowanego mięsa, lodu w kostkach oraz napojów przygotowanych z wody z nieznanego źródła (alkohol w drinkach nie zabija bakterii).

Upewnij się, czy sztućce, którymi jesz, zostały umyte w czystej wodzie.

Pij tylko napoje gazowane sprzedawane w firmowych pojemnikach, a część, do której przykładasz usta, przemyj czystą wodą. Pij wodę przegotowaną, można też dodać do niej roztwór albo tabletkę jodu, co ma działanie odkażające.

Jeśli to możliwe, pij napoje zakwaszane, takie jak cola lub sok pomarańczowy.

Przed podróżą pij zsiadłe mleko i jogurt. Stabilizują one naturalną florę bakteryjną w przewodzie pokarmowym, chroniąc go przed bakteriami chorobotwórczymi. Produkty te są źródłem saprofitycznych bakterii – Lactobacillus acidophilus, Lactobacillus bifidus. Saprofity te można też dostarczać do przewodu pokarmowego w postaci wspomnianego probiotyku Trilac.

Biegunka podróżnych. Porada lekarska

Trzeba pamiętać, że groźne zakażenie może objawowo przypominać zwykłą biegunkę:

• czerwone lub czarne zabarwienie stolca może być objawem krwawienia z przewodu pokarmowego albo objawem zakażenia pasożytem; odbarwione (jaśniejsze niż normalnie) lub zupełnie białe stolce mogą być objawem dysfunkcji wątroby
• gorączka jest objawem poważnej infekcji; w razie obecności krwi w stolcu albo wystąpienia gorączki należy wziąć antybiotyk i nie przerywać kuracji, aż do kontaktu z lekarzem
• wzdęcie brzucha, wymioty i ból mogą być symptomem zapalenia jelita grubego, niedrożności (skrętu) jelit lub zapalenia wyrostka robaczkowego; wymioty uniemożliwiają czasami doustne wyrównanie poziomu płynów w organizmie, wówczas konieczne staje się nawadnianie dożylne

Przy wystąpieniu któregoś z wymienionych objawów nie wolno na własną rękę przyjmować leków zatrzymujących biegunkę, należy zasięgnąć rady lekarza!

Biegunka podróżnych. Sposoby alternatywne

W przypadku biegunki i braku dostępu do leków, skuteczne są następujące metody:

• jedzenie gliny; wiele środków przeciwbiegunkowych zawiera kaolinę, która jest odmianą glinki często występującej nad brzegami rzek; Kaopectate – farmaceutyczny preparat na biegunkę zawiera aktywowany krzemian glinowo-magnezowy otrzymywany właśnie z naturalnej glinki
• popiół; pomaga także popiół z ogniska albo sproszkowane i wysuszone kawałki spalonej kości; mają działanie ściągające i wysuszające, gdy zaparzy się je w herbacie
• kwas taninowy; wszystko, co zawiera kwas taninowy, spowalnia skurcze jelit; tanina to powszechnie znany środek przeciwbiegunkowy; dostępna jest w postaci tabletek produkowanych przez Herbapol – Tanuinum albuminatum; można spróbować także żołędzi lub kory dębu albo innego twardego drzewa, zaparzonych jak herbata
• korzonki jeżyn zaparzone jak herbata; można je zalać zimną wodą ale wtedy przygotowanie naparu potrwa dłużej
• babka lancetowata; bardzo popularne ziele; działanie ściągające i przeciwzapalne wykazują odmiany szerokolistne i wąskolistne
• owoce z pektyną (jabłka); wywar ze skórek jabłek jest skutecznym lekiem przeciwbiegunkowym
• borówka czarna, czyli czarna jagoda ma silne działanie ściągające; według wielu doświadczonych ludzi 5-6 suszonych czarnych borówek wyleczy każdą biegunkę

Tematy pokrewne
Biegunka »
Choroba lokomocyjna »
Nietolerancja laktozy »
Zatrucie pokarmowe »