Jeśli po obiedzie złożonym z frytek i gotowego dania z puszki zjemy na deser banana i gruszkę, na kolację sałatkę owocową ze słodzonym jogurtem, a wieczorem da znać o sobie brzuch bólem, wzdęciami czy biegunką, możemy cierpieć na nietolerancję fruktozy. U naszych zachodnich sąsiadów dolegliwość ta dotyka już co trzecią osobę

Czym jest fruktoza?

Fruktoza to cukier prosty. Razem z glukozą tworzy sacharozę, czyli popularny biały cukier, który każdy z nas ma lub miał w swoim domu. Jest ona zwana również cukrem owocowym, ze względu na to, że naturalnie występuje m.in. w owocach.

Przyczyny nietolerancji fruktozy

Nietolerancja może mieć dwa podłoża:

1. Genetyczne (fruktozemia), gdy w jelicie cienkim znajduje się za mało kanałów transportowych (transporterów GLUT-5). Fruktoza jest cukrem prostym, co oznacza, że nie trzeba jej dodatkowo rozkładać, wystarczy przetransportować ją przez ścianki jelita cienkiego. Przy wrodzonej nietolerancji nawet niewielka ilość tego cukru wystarcza, by przeciążyć istniejące kanały. W efekcie fruktoza staje się pożywką flory bakteryjnej w jelicie grubym, co powoduje nieprzyjemności gastryczne.
2. Nabyte. Zespołu złego wchłaniania fruktozy objawia się łagodniej, gdyż jest to tylko zaburzenie wchłanialności, dzięki czemu objawy nie są aż tak intensywne. Ta odmiana jest obserwowana coraz częściej od pamiętnej rewolucji przemysłowej, która umożliwiła rozwój transportu. Dzięki niej mamy dostęp do owoców przez cały rok, a nie tylko w sezonie. Zresztą to nie jedyna pułapka. Sławny syrop glukozowo-fruktozowy jest obecny w ogromnej części naszego pożywienia – od ciastek, płatków zbożowych, pieczywa poprzez sosy, gotowe dania, do soków z kartonu, mleka czy piwa. Organizm przeciążony ilością cukru, po prostu sobie nie radzi. Więcej » Zabójczy cukier »

Słodka depresja »

Nietolerancja fruktozy może istotnie wpłynąć na nasz nastrój czy zachowanie. Cukier ułatwia wchłanianie do krwi innych substancji odżywczych, gdy jest go jednak za dużo, większa część nie dostaje się do krwiobiegu.

Aminokwas tryptofan, który jest nam potrzebny do wytwarzania serotoniny korzysta z transportowej roli fruktozy i przyczepia się do jej cząsteczek, jednak gdy ich większość nie zostanie wchłonięta hormon szczęścia nie zostanie wytworzony. Serotonina odpowiada ponadto za poczucie sytości. Dlatego właśnie ataki wilczego apetytu (często obserwuje się je u młodszych dzieci), podjadanie czy bycie wiecznie głodnym może być związane z tą dolegliwością.

Optymalną dawką dzienną, by nie eksploatować i by nie narażać organizmu jest 50 g fruktozy, co odpowiada ośmiu bananom, pięciu gruszkom czy sześciu jabłkom.

Diagnoza i dieta. Co jeść a czego unikać przy nietolerancji fruktozy?

Genetycznie nabyta nietolerancja fruktozy jest diagnozowana praktycznie w pierwszych latach życia, ze względu na silne objawy – wymioty, biegunki, powiększenie wątroby, krwotoki czy omdlenia. Wykonuje się odpowiednie testy genetyczne na potwierdzenie schorzenia.

W przypadku nabytej nietolerancji bada się ją wodorowym testem oddechowym. Z nietolerancją można prawie normalnie żyć. Należy jednak uważnie czytać etykiety produktów spożywczych, ponieważ producenci uwielbiają dodawać cukier do wielu nieoczywistych produktów, ograniczyć spożycie gotowanej marchewki czy pomidorów i zaopatrzyć się w listę owoców, które możemy spożywać – patrz niżej ↓. Być może po naprawie nawyków żywieniowych przykre dolegliwości nas opuszczą. Warto pamiętać, że organizm broni się przed wszelkimi szkodnikami, a w XXI w. na pewno ich nie brakuje.

Ogólne zalecenie dietetoterapeutyczne. Produkty zawierające zbliżone dawki glukozy i fruktozy są lepiej tolerowane niż te, w których fruktoza przeważa nad glukozą. Wynika to z faktu, iż proces wchłaniania fruktozy wymaga odpowiednich dostaw glukozy.

Produkty niewskazane przy nietolerancji fruktozy. Czego nie jeść?

• świeże owoce: jabłka, gruszki, papaje, melony, arbuzy, liczi, mango, śliwki, pigwa, guawa, winogrona (w zależności od dojrzałości i odmiany, przy czym dojrzałe winogrona zawierają więcej glukozy)
• suszone owoce: śliwki, morele, figi, daktyle, rodzynki, jabłka, gruszki, porzeczki
• warzywa: marchew i ziemniaki (niektóre źródła klasyfikują jako rośliny dozwolone), groszek zielony, pietruszka, ogórki, buraki, cukinia, karczochy, pora, cebula
• miód pszczeli
• przetwory owocowe: dżemy, musy, marmolady, syropy, soki i nektary, szczególnie komercyjne
• koncentrat pomidorowy
• słodzony nabiał jak jogurty owocowe, maślanki owocowe czy mleka smakowe
• produkty pszeniczne, w tym płatki śniadaniowe, pieczywo, ciasta, ciastka, herbatniki, makarony, kluski i pizze
• wina likierowe
• cukier i słodziki (sorbitol, ksylitol i inne alkohole cukrowe (poliole kończące się na -tol), takie jak erytrytol, mannitol)
• suplementy z inuliną i fruktooligosacharydami (FOS)

Ważne! Po obowiązkowej lekturze etykiet spożywanych produktów należy wykluczyć z jadłospisu wyroby zawierające także fruktozę, syrop glukozowo-fruktozowy, wysokofruktozowy syrop kukurydziany, syrop klonowy, syrop z agawy, cukier inwertowany, melasę, cukier palmowy, kokosowy i sorgo.

Produkty dozwolone w diecie przy nietolerancji fruktozy. Co można jeść?

• nabiał (bez dodatków owoców, cukrów): mleko, sery, maślanki, twarogi, jogurty
• warzywa: szparagi (niektóre źródła klasyfikują jako roślinę niewskazaną), szpinak, brokuły, seler, sałata, zielona fasola, rabarbar
• owoce o niskiej zawartości fruktozy lub zbilansowanej ilości glukozy: cytrusy, brzoskwinie, morele, nektarynki, ananas, kiwi, dojrzałe banany, jagody, jeżyny, borówki, żurawina, maliny, truskawki, czereśnie, awokado, marakuja

Suplementy dietetyczne enzymu izomerazy ksylozy mogą wspomóc leczenie, gdyż uczestniczy on w przemianie fruktozy w glukozę.

Źródła
Historia wewnętrzna. Jelita - najbardziej fascynujący organ naszego organizmu Giulia Enders
Co mi dolega? Poradnik Skutecznego Leczenia Bożena Kropka
foodintolerances.org/intolerances/fructose-intolerance/
mayoclinic.org/fructose-intolerance/expert-answers/faq-20058097
dietmap.pl/pl/wiedza/porady-dietetyka/gdy-fruktoza-jest-wrogiem
en.wikipedia.org/wiki/Fructose_malabsorption