Ból brzucha dzieli się na krótkotrwały (nagły, ostry) i przewlekły (nawracający), może być odczuwany w całej jamie brzusznej lub w określonych miejscach po lewej, po prawej stronie lub w dole brzucha. Najpopularniejsze przymiotniki charakteryzujące ból brzucha: ściskający, świdrujący, uporczywy, wzdymający, kolkowy, skurczowy i kłujący.

Jama brzuszna jako dolna część tułowia, rozciągająca się od przepony do miednicy, zawiera różne ważne życiowo organy tj. żołądek, nerki, wątroba oraz jelita, dlatego istnieje wiele możliwych przyczyn bólu brzucha – jest on wynikiem zaburzeń jednego z narządów lub układów znajdujących się w jamie brzusznej. Dlatego skuteczne leczenie bólu brzucha trzeba rozpocząć od postawienia trafnej diagnozy i określenia źródła problemu.

Narządy znajdujące się w jamie brzusznej są szczelnie pokryte gładką błoną tzw. otrzewną – jej uszkodzenie może spowodować wniknięcie bakterii z przewodu pokarmowego do jamy otrzewnej, co w konsekwencji skutkuje poważną infekcją o nazwie zapalenie otrzewnej.

Trzeba zaznaczyć, że ból także w innych miejscach ciała może sugerować problem w jamie brzusznej np. schorzenia wątroby mogą objawiać się bólem prawego barku i łopatki tzw. ból przeniesiony.

Najczęstsze przyczyny bólu brzucha

• zatrucie pokarmowe/zaburzenia trawienia prowadzące do: biegunki, wymiotów, zaparcia
• problemy menstruacyjne lub ciąża
• przepuklina rozworu przełykowego
• wrzód żołądka lub dwunastnicy lub inne uszkodzenia struktur brzucha
• choroba lokomocyjna

u dzieci:

• czynniki psychologiczne
• wzdęcia
• kolka
• zapalenie wyrostka robaczkowego
• zapalenie węzłów chłonnych wokół jelit

Przyczyny bólu brzucha (w zależności od jego typu i wieku osoby) oraz sposoby postępowania

» Nagły ból brzucha u dorosłych

Gwałtowny, silny i stały ból brzucha u osoby dorosłej zawsze wymaga natychmiastowej konsultacji lekarskiej. Ból może przybierać różne formy i być odczuwany w różnych miejscach jamy brzusznej.

Przyczyny nagłego bólu brzucha u dorosłych

• wrzód trawienny: silny ból poniżej mostka; grozi krwawieniem i perforacją; wskazania: leki zobojętniające kwaśność treści żołądka i natychmiastowy kontakt z lekarzem
• ostre zapalenie błony śluzowej żołądka: silny ból pod mostkiem; wymioty; wskazania: pilny kontakt z lekarzem
• kolka wątrobowa: silny, skurczowy ból pod prawym łukiem żebrowym; stolce blade, mocz ciemny; wskazania: pilny kontakt z lekarzem
• zapalenie wyrostka robaczkowego: silny i stały ból w dolnej, prawej części brzucha, często poprzedzony bólem w okolicy pępka; możliwa gorączka, biegunka, wymioty i poczucie choroby; wskazania: nie wolno jeść, pić i pilny kontakt z lekarzem
• zapalenie błony śluzowej żołądka i jelit: ból kolkowy całego brzucha; biegunka i wymioty; wskazania: picie wody, wody z cytryną, płynów wieloelektrolitowych (nawet przy wymiotach) i natychmiastowy kontakt z lekarzem

Rzadkie przyczyny: odmiedniczkowe zapalenie nerek, zapalenie pęcherzyka żółciowego (kamica), ból nerki lub kolka (kamień w drogach moczowych), zapalenie jelita grubego (uchyłki), niedrożność jelit (zrosty, nowotwór, uwięźnięta przepuklina, skręt jelita), choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelit, zator naczyniowy, rozwarstwiający tętniak aorty, kwasica metaboliczna u cukrzyków, zapalenie trzustki, zapalenie wątroby.

» Nawracający ból brzucha u dorosłych

Nawracający ból brzucha z towarzyszącą utratą wagi i obecnością świeżej krwi w stolcu wymaga konsultacji lekarskiej. Pilna hospitalizacja jest niezbędna, gdy stolec ma smoliste zabarwienie, co świadczy o krwawieniu w żołądku.

Przyczyny nawracającego bólu brzucha u dorosłych

• zespół jelita drażliwego: rozpierający, skurczowy, kolkowy ból zmniejszający się po pierdnięciu lub wypróżnieniu; na przemian biegunka z zaparciem; stolec grudkowy ze śluzem; wskazania: dolegliwość wywołana przez stres, dlatego należy zwalczać jego przyczyny i stosować techniki relaksacyjne; atak bólu zmniejszą środki rozkurczowe
• nawracające zakażenie dróg moczowych: częste oddawanie małych ilości moczu z bolesnym kłuciem i pieczeniem; gorączka; ból odczuwany w dole pleców i miednicy lub w lędźwiach jeśli choroba zajęła nerki; wskazania: natychmiastowy kontakt lekarski i rozpoczęcie leczenia antybiotykiem
• przewlekły wrzód trawienny: ciągły, rozdzierający ból poniżej mostka; może być łagodzony lub nasilany przez różne pokarmy; wskazania: kontakt lekarski w zwykłym trybie
• zaparcie: twardy stolec trudny do wydalenia; skurczowe, kolkowe bóle często odczuwane po lewej stronie brzucha; wskazania: więcej ruchu oraz płynów i błonnika w diecie
• zapalenie uchyłków jelita: silne, skurczowe bóle całego brzucha; gorączka; stolce biegunkowe ze śluzem i krwią; wskazania: natychmiastowy kontakt lekarski i antybiotykoterapia

Rzadkie przyczyny: kamienie żółciowe, choroba zapalna jelit, przerywana niedrożność jelit (np. zrosty w jamie brzusznej, nowotwór lub uchyłki jelita), celiakia (nietolerancja glutenu), nerwoból po półpaścu, kolka nerkowa (skurcz moczowodów), wodonercze (utrudniony odpływ moczu z nerki), przewlekłe zapalenie trzustki, zaburzenia psychosomatyczne.

Niedokwaszenie żołądka może objawiać się nawracającym bólem brzucha, szczególnie po posiłku. W zbyt słabych sokach żołądkowych nie trawią się właściwie m.in. białka i tłuszcze. Przechodząc dalej w niestrawionej formie gniją w przewodzie pokarmowym szkodliwie zmieniając jego florę bakteryjną, co może wywoływać ból brzucha i wiele innych objawów. » Jak zakwasić żołądek?

» Ból brzucha w ciąży

Bóle brzucha w ciąży zawsze wymagają natychmiastowej konsultacji lekarskiej!

Przyczyny bólu brzucha w ciąży

• przeciążenie więzozrostu łonowego: silny ból w okolicy kości łonowej (bolesność przy dotyku), nasilający się w pozycji stojącej lub w czasie chodzenia; wskazania: odpoczynek i paracetamol od 4-tego miesiąca ciąży (niezbędna konsultacja lekarska)
• poronienie: obfite krwawienie z pochwy z bólami skurczowymi podobnymi do miesiączkowych; często traktowane jest jako spóźniona, obfita miesiączka; występuje w 20-40% przypadków wczesnych ciąż (pierwszy trymestr); wskazania: natychmiastowa konsultacja lekarska lub wizyta w szpitalu
• poród: bardzo silne bóle skurczowe, coraz dłuższe i silniejsze; 6% przypadków to poród przedwczesny; wskazania: kontakt z położną, ginekologiem lub wizyta w szpitalu
• odwarstwienie łożyska (oddzielenie łożyska od ściany macicy): intensywne krwawienie z pochwy w późnej ciąży z silnym bólem w dole brzucha; wskazania: natychmiastowy kontakt z pogotowiem i leżenie do momentu przybycia pomocy
• infekcja nerek (odmiedniczkowe zapalenie nerek; występuje najczęściej po porodzie lub po 20-tym tygodniu ciąży): gorączka, częste oddawanie małych ilości moczu, który może być mętny lub zabarwiony krwią; silny ból po jednej stronie pleców; wskazania: natychmiastowe przyjęcie antybiotyków i kontakt z lekarzem

Rzadkie przyczyny: zaparcia, hemoroidy, zespół jelita drażliwego, ciąża pozamaciczna (płód rozwija się poza macicą; jednostronny, silny ból w dole brzucha po zatrzymaniu miesiączkowania), zapalenie wyrostka robaczkowego, zapalenie woreczka żółciowego, krwawienie z włókniaka lub mięśniaka, skręcenie lub pęknięcie torbieli lub nowotworu jajnika, pęknięcie macicy.

» Ból brzucha u dziecka

Bóle brzucha u dzieci zwykle są łagodne i dotyczą różnych okolic jamy brzusznej. Przyczyny bólu rzadko bywają poważne, ale mogą również świadczyć o chorobie jelit lub o zmianach wymagających interwencji chirurgicznej.

Niezależnie od charakteru bólu (nagły – przewlekły) trzeba zawiadomić lekarza i poinformować go o towarzyszących objawach takich jak gorączka i wymioty, a u niemowlęcia odmowa picia z butelki, nieprawidłowy pasaż jelitowy (zaparcie, biegunka, ślady krwi w kale), brak przyrostu masy ciała lub wyraźne chudnięcie.

Przyczyny nawracającego bólu brzucha u dzieci

• nawracające infekcje wirusowe: ból brzucha z łagodną gorączką; wskazania: odpoczynek, dużo płynów i paracetamol, kontakt lekarski w razie potrzeby
• migrena brzuszna: jest wywoływana przez napięcie nerwowe, depresję lub permanentnie złe samopoczucie (trudności osobiste lub w stosunkach z otoczeniem np. kłopoty w szkole, obawa przed rozłąką); może towarzyszyć innej chorobie; wskazania: stosowanie technik relaksacyjnych i kontakt lekarski w trybie zwykłym
• nawracające zakażenie dróg moczowych: gorączka; bolesne i częste oddawanie moczu; wskazania: natychmiastowy kontakt lekarski i leczenie antybiotykami (nie może dojść do zakażenia nerek i ich bliznowacenia)
• zaparcie: kolkowy lub skurczowy ból; po wydaleniu twardego stolca może pojawić się luźny i obfity; wskazania: więcej ruchu oraz płynów i błonnika w diecie
• alergia pokarmowa: biegunka i ból brzucha; wskazania: identyfikacja alergena i jego unikanie

Rzadkie przyczyny: celiakia, niedrożność dróg moczowych, pasożyt przewodu pokarmowego, cukrzyca, gruźlica, padaczka, zapalenie naczyń krwionośnych, anemia serpowatokrwinkowa.

Przyczyny ostrego bólu brzucha u dzieci

• ostre wgłębienie jelita
• zapalenie wyrostka robaczkowego
• uwięźnięcie przepukliny
  trzy powyższe przypadki wymagają interwencji chirurgicznej
• zapalenie żołądka i jelit
• choroba okrężnicy
• zakażenie dróg moczowych
• zapalenie wątroby w fazie początkowej
• grypa

» Nerwica żołądka

Większość przypadków rozstroju żołądka i jelit może być związanych mniej lub bardziej z zaburzeniami systemu nerwowego, co bezpośrednio wpływa na proces trawienia. Owe anomalie wywołują wiele schorzeń określanych jako nerwowy rozstrój (nieżyt, zapalenie) żołądka i jelit. Pacjenci najczęściej występujące objawy traktują jako chwilowy dyskomfort gastryczny, który leczą ogólnodostępnymi farmaceutykami, z przyzwyczajenia i/lub pod wpływem reklam. Tymczasem takie postępowanie opóźnia efekt terapeutyczny a czasami uniemożliwia jego osiągnięcie.

Proces chorobotwórczy rozpoczyna się od stanów zapalnych, większego nagromadzenia gazów i zaburzenia kwasowości żołądka, co prowadzi do jego podrażnienia i obrzęku. To z kolei wywołuje zwiększoną częstotliwość oddechu, ucisk serca i naczyń krwionośnych, czyli utrudnione krążenie krwi, co staje się przyczyną chorób serca, czasami bardzo poważnych.

Scenariusz wrzodotwórczy: częste powstawanie gazów w żołądku może wywołać jego trwałe poszerzenie i tworzenie się ‘kieszeni’, w których zostaje uwięziony pokarm – jest to uważane za jedną z przyczyn wrzodów żołądka. Niektórzy chirurdzy twierdzą, że większość chorób żołądka powstaje wskutek jego owrzodzenia.

Wskazówka! Najprostsze przeciwdziałanie objawom nerwicy żołądka to m.in. ich profilaktyczna obserwacja. Jeśli nastąpiło zdenerwowanie nie wolno niczego jeść, dopóki nie powróci normalny, spokojny stan, a najlepiej głód.

Porada lekarska. Ból brzucha

Gdy ból jest silny lub trwa dłużej niż 24 godziny, zawsze trzeba szukać porady lekarskiej.

Podczas diagnozy lekarz delikatnie zbada palcami lub opuka bolesne miejsca: stłumiony odgłos może świadczyć o obecności płynu lub nowotworu. Do osłuchania odgłosów pracy jelit używa się stetoskopu: bardzo głośne szmery mogą wskazywać na niedrożność mechaniczną lub poważne problemy z trawieniem.

Istotne dla lekarza objawy to obrzęk, biegunka, zaparcie, nieprawidłowe stolce, problematyczne oddawanie moczu, wzdęcia, zgaga, wymioty, krwawienia z pochwy i bolesne miesiączki.
Po zbadaniu dziecka z bólem brzucha lekarz może zlecić dodatkowe badania lub nawet obserwację w szpitalu, aby uściślić rozpoznanie.

Leki naturalne i zioła na ból brzucha

• Triphala – legendarna mieszanka 3 indyjskich owoców naturalnie regulująca funkcję przewodu pokarmowego zalecana przy dolegliwościach żołądkowo-jelitowych tj. biegunka, wzdęcia, gazy, zgaga, zaparcia, niestrawność, mdłości, bóle i stany skurczowe przewodu pokarmowego, zespół jelita drażliwego, wrzodziejące zapalenie jelit, uchyłkowatość jelit.
• Ostropest plamisty – roślina o wybitnym działaniu oczyszczającym szczególnie wątrobę wskazana przy zatruciach pokarmowych, zapaleniu dróg żółciowych i woreczka żółciowego, kamicy, chorobach wątroby i jelit, chorobie lokomocyjnej, wzdęciach, bólach brzucha, mdłościach, odbijaniu, niedoborze lub niedokwaśności soków żołądkowych, nerwicy żołądka.
• Karczoch / sok – zalecany podczas zaburzonego trawienia tłuszczy z towarzyszącymi wzdęciami, mdłościami, zaparciami i bólami brzucha oraz przy zakłóconej funkcji wątroby i wydzielania żółci.
• Cystone – ziołowa mieszanka ayurvedyjska wykorzystywana w skutecznym leczeniu m.in. kamicy i towarzyszących jej bólów w obrębie jamy brzusznej.
• Błonnik witalny (babka płesznik) – szczególnie zalecany przy zaparciach i hemoroidach, efektywnie oczyszcza jelita dzięki czemu skutecznie stabilizuje ich funkcje.
• Colostrum – naturalna odżywka odpornościowa wspomagająca leczenie chorób m.in. żołądka i jelit.
• Amlant – ziołowa mieszanka ayurvedyjska wskazana przy zaburzeniach trawienia, nadkwaśności, zespole nadkwaśności wrzodowej, chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy.
• Herbolax – ziołowa mieszanka ayurvedyjska zalecana przy problemach z oddawaniem stolca, zaparciach, hemoroidach, kolkach jelitowych, wzdęciach, gazach i bólach wątroby.
• Trikatu – naturalna mieszanka pieprzu długiego, czarnego i imbiru wskazana przy niestrawności, wzdęciach, zaparciach, nawracającym bólu w nadbrzuszu.

Napary ziołowe

• Rumianek – rozluźnia układ nerwowy, niweluje wzdęcia i napięcia jamy brzusznej, łagodzi kolkę u niemowląt i ból brzucha u dorosłych.
• Malina (liście) – łagodzi bolesne skurcze mięśni gładkich jelit.
• Mięta – zioło powszechnie wykorzystywane w łagodzeniu m.in. dolegliwości żołądkowych.
• Melisa lekarska – łagodzi napięcie nerwowe, rozstroje żołądka i przewodu pokarmowego, zmniejsza wzdęcia i gazy, niweluje napięcie jelita grubego (rozkurcza mięśnie gładkie jelit), pobudza trawienie i zwiększa wydzielanie soku żołądkowego.
• Honey Bush (miodokrzew) – działa przeciwskurczowo, łagodzi bóle brzucha i kolki, pobudza apetyt.
• Zioła na trawienie – melisa, liście krzewu borówki czarnej, pięciornik, korzeń dębu i echinacea; kompleksowo stabilizuje funkcję żołądka, działa rozkurczowo.

Płyny

• Amol – alkoholowa mieszanka ziołowa wskazana przy nieżycie jelit, wzdęciach, mdłościach i bólach brzucha.
• Artecholin – alkoholowa mieszanka ziołowa zalecana przy zaburzeniach trawienia oraz czynności dróg żółciowych, niestrawności i niewystarczającym wydzielaniu soku żołądkowego oraz żółci z objawami zgagi, odbijania, mdłości i bólu brzucha.
• Mentoval (walerianian mentolu) – wskazany przy bólach brzucha na tle czynnościowym, kolce wątrobowej i wymiotach.

Domowa nalewka anyżowa

20g ziaren anyżu zalać 250ml spirytusu i odstawić na 2 tygodnie w ciemne miejsce. Następnie zlać płyn do butelek a pozostałe ziarna jeszcze raz zalać 250ml wódki i zostawić na 2 tygodnie. Na koniec połączyć obie nalewki i dodać miód. Pić 3x dziennie 15-20 kropli.

Tematy pokrewne
Biegunka w podróży »
Kolka »
Nietolerancja laktozy »
Stres »