Objawy zespołu jelita drażliwego (nadwrażliwego, IBS, ang. Irritable Bowel Syndrome) to napadowa biegunka występująca na przemian (a czasami prawie jednocześnie) z zaparciami i ostrymi, skurczowymi bólami brzucha (najczęściej podbrzusze i lewy dół biodrowy), które wywołują pewne pokarmy i napoje oraz codzienny stres. Dlatego wyróżnia się 3 postacie IBS: biegunkową, zaparciową i mieszaną. Ostatnia aktualizacja artykułu 29.09.2015

Stres może wyzwalać objawy towarzyszące zespołowi jelita drażliwego jak wzdęcia i gazy, odbijanie, uczucie przelewania w brzuchu, śluz w stolcu, nudności, wymioty, zgaga, bóle głowy, zmęczenie, zaburzenia miesiączkowania i częstomocz.

Przyczyny zespołu jelita drażliwego…

…nie są do końca zidentyfikowane. Jednak wyróżnia się czynniki zwiększające prawdopodobieństwo wystąpienia choroby:

• zaburzenia psychiczne: u 70-80% pacjentów z IBS występują zaburzenia osobowości, lęk, niepokój i/lub depresja
• dieta niskobłonnikowa (ubogoresztkowa)
• przerost flory bakteryjnej jelita cienkiego (SIBO; zaburzone wchłanianie m.in. tłuszczów i witaminy B12)
• zaburzona funkcja motoryczna jelit i czucie trzewne
• przebycie infekcji jelitowej (np. czerwonki)

Sposoby łagodzenia objawów i skutecznego leczenia zespołu jelita drażliwego

Spokój to podstawa. Nie wolno ulegać złym emocjom, by nie dopuścić do powstania błędnego koła stres-ból-stres-ból, szczególnie wtedy, gdy ból brzucha się zaostrza. Narastający stres nasila ból. Trzeba zachować spokój i oddychać, przecież to nie pierwszy raz i zawsze mija – nikt nie umiera z powodu nadpobudliwości jelit!

Relaks, czyli wszystko co pomaga się odprężyć, łagodzi dokuczliwe objawy. Zaleca się wykorzystywanie m.in. takich technik relaksacyjnych jak medytacja, autohipnoza, biologiczne sprzężenie zwrotne, wizualizacja opisana poniżej…

Wizualizacja. Gdy poczujesz ból, przerwij czynności, usiądź lub połóż się i zamknij oczy – przenieś się myślami:

• do wielkiego, ciepłego basenu, gdzie towarzyszą Ci najbliżsi przyjaciele
• na tropikalną wyspę, nad brzeg ciepłego morza
• do pełnego słońca i zieleni egzotycznego ogrodu
• na szczyt wysokiej góry i odetchnij chłodnym powietrzem

Notuj sytuacje stresogenne i spożyte pokarmy. Taka strategia pomaga w ustaleniu związku między źródłami stresu a zakłóceniem pracy jelit, które należy potraktować jak wewnętrzny barometr napięć. Może się okazać, że ból brzucha występuje po każdej rozmowie z szefem.

Podobnie jak stres, pewne potrawy i napoje mogą uruchamiać objawy zespołu jelita drażliwego, dlatego warto określić po których dolegliwości się nasilają.

Większa podaż włókien pokarmowych w codziennym pożywieniu. Otręby, ziarna zbóż, owoce i warzywa są szczególnie wskazane w okresach zaparć, natomiast w czasie biegunki ich spożycie należy ograniczyć. Jednak nadmiar włókien lub zbyt gwałtowne zwiększenie ich ilości w diecie może wywołać wzdęcia, dlatego należy stopniowo zwiększać ich spożycie – jelita potrzebują czasu na adaptację.

Zmielone nasiona Psyllium są naturalnym środkiem rozwalniającym, które w odróżnieniu od chemicznych preparatów przeczyszczających, nie wywołują przyzwyczajenia organizmu i są bezpieczne, nawet przy długotrwałym stosowaniu. Całe nasionka można znaleźć w błonniku witalnym. Wskazanym naturalnym preparatem regulującym funkcje trawienne jest indyjska mieszanka ziołowa Triphala.

Dużo płynów zapewnia prawidłowe funkcjonowanie jelit. Trzeba wypijać od 6 do 8 szklanek dziennie.

Produkty gotowane, pieczone lub duszone są wskazane podczas biegunkowej postaci IBS. Dieta bezglutenowa również może przynieść poprawę przy biegunce.

Ale nie mleko! Wiele osób cierpiących na zespół jelita drażliwego nie toleruje laktozy (cukru występującego w produktach mlecznych). Można u lekarza przeprowadzić próbę na nietolerancję laktozy lub zrobić to samodzielnie, odstawiając na kilka dni przetwory mleka i obserwować reakcję organizmu.

Dieta niskotłuszczowa. Tłuszcz może wywoływać kurczenie się jelita grubego, co nasila objawy jelita wrażliwego. Ograniczenie podaży tłuszczów należy rozpocząć od wyeliminowania z diety gęstych sosów, potraw smażonych i olejów do sałatek.

Pokarmy wzdymające stop, czyli lepiej nie jeść fasoli, kapusty, brukselki, brokuł, kalafioru i cebuli ale także…

Ostre przyprawy szkodzą u większości chorych z wrażliwymi jelitami, podobnie jak kwaśne dania, dlatego warto ograniczyć spożycie pomarańczy, grejpfrutów, pomidorów oraz octu.

Zakwaszenie żołądka będzie pomocne, jeśli nadwrażliwe jelito jest związane ze słabą kwasowością soków żołądkowych. Innymi słowy, objawy IBS mogą być objawami niedokwaszonego żołądka, który charakteryzuje się niepełnym trawieniem i wchłanianiem m.in. białek, tłuszczy i witamin. Niestrawiona forma składników odżywczych gnije w przewodzie pokarmowym szkodliwie zmieniając jego florę bakteryjną, co może objawiać się biegunką, zaparciami, bólami brzucha i wieloma innymi oznakami.

Dodatkowo, 2 objawy niedokwaszenia żołądka pokrywają się z 2 czynnikami patofizjologicznymi, które mogą mieć wpływ na wystąpienie IBS – chodzi o depresję i chorobotwórczy przerost bakterii jelitowych zaburzający wchłanianie tłuszczy i witaminy B12. Dlatego procedurę zakwaszania żołądka warto przeprowadzić.

Kawa bezkofeinowa zamiast zwykłej lub w ogóle. Zwykła kawa to najczęstszy powód nasilania się objawów zespołu jelita drażliwego – bezpośrednią przyczyną jest kofeina i żywica zawarta w ziarnach kawy. Dlatego trzeba zmienić kawę na bezkofeinową, a jeśli to nie pomoże, całkowicie zrezygnować z tej używki. Mocną herbatę także należy wyeliminować z jadłospisu.

Piwo i czerwone wino stop. W tym przypadku nie chodzi o sam alkohol – bezpośrednimi przyczynami są węglowodany zawarte w piwie i tanina z czerwonego wina.

Nikotyna z papierosa czy gumy nikotynowej nasila objawy nadwrażliwego jelita…

Gumy i cukierki sztucznie słodzone sorbitolem także, ale oczywiście tylko spożycie w większych ilościach w ciągu dnia.

Regularne jedzenie – lepiej jeść często i mało niż rzadko i obficie. Jeden duży posiłek nadmiernie stymuluje prace przewodu pokarmowego.

Umiarkowana aktywność fizyczna zapewnia prawidłową pracę jelit. Ćwiczenia wzmacniają organizm i pobudzają produkcję endorfin, czyli naturalnych substancji przeciwbólowych. Jednak zbyt intensywny wysiłek może wywołać biegunkę.

Środek przeciwbólowy pomoże gdy objawy się nasilają pod wpływem zmian hormonalnych np. podczas miesiączki. Przyczyną jest stres wywołany bolesnym miesiączkowaniem. Zaleca się leki zawierające ibuprofen lub paracetamol.

Butelka gorącej wody lub poduszka elektryczna służąca do rozgrzania bolącego brzucha pomaga wielu osobom. Podczas ataku ostrego bólu brzucha najlepiej usiąść lub się położyć i głęboko oddychać.

Tematy pokrewne
Nietolerancja laktozy »
Uchyłkowatość jelita grubego »
Wrzody żołądka i dwunastnicy »
Zatrucie pokarmowe »