Kolano należy do grupy stawów zawiasowych i pełni dwie zasadnicze funkcje – 1. zginanie, które umożliwia chodzenie, bieganie, siedzenie i klęczenie, 2. utrzymanie ciała w pozycji wyprostowanej, pionowej bez angażowania bardzo dużej siły mięśni.

Kolano wzmacniają mięśnie czworogłowe przedniej i bocznej części uda, a zgina się dzięki pracy mięśnia dwugłowego z tyłu uda oraz mięśni łydki.

Staw kolanowy to największy staw w ludzkim ciele, najbardziej kłopotliwy i przysparzający najwięcej bólu, a problemy z nim stają się coraz powszechniejsze. Ból kolana może być następstwem:

• urazu mechanicznego,
• uszkodzenia kolana wynikającym z jego zużycia
• stanu zapalnego chrząstki lub innej części stawu.

W co trzecim wypadku samochodowym kierowca lub pasażer doznaje urazu kolana. Po części problem tkwi w anatomii stawu kolanowego i zbyt dużych obciążeniach, jakie muszą znosić kości człowieka.

Według lekarzy kolano jest wyjątkowo źle przystosowane do nowych zadań. Sport, zawód stolarza, hydraulika i wiele innych czynności wymaga pozostawania przez wiele godzin w nienaturalnej pozycji, co skutkuje dolegliwościami kolanowymi.

Ból kolana. Przyczyny chorobowe

Zapalenie stawów. Wszystkie rodzaje tego schorzenia mogą wywołać uszkodzenie kolana, a szczególnie choroba zwyrodnieniowa stawów, w której dochodzi do znacznego zniszczenia kości i zużycia chrząstki. Zwyrodnienie stawów atakuje przede wszystkim starsze kobiety z nadwagą, często obejmuje oba kolana, co prowadzi do silnego bólu i uniemożliwia utrzymanie normalnej aktywności życiowej.

Torbiel Bakera (cysta kolanowa) to bardzo bolesny stan zapalny błony maziowej otaczającej i nawilżającej staw kolanowy. Objaw towarzyszy reumatoidalnemu zapaleniu stawów oraz chorobie zwyrodnieniowej kolana.

Zapalenie kaletki maziowej. Kaletka maziowa jest torebką wypełnioną płynem nawilżającym staw. Wokół kolana występuje 10 kaletek, w których może rozwinąć się bardzo bolesny stan zapalny.

Natomiast zapalenie kaletki podrzepkowej (tzw. kolano klęczących) utrzymującej rzepkę we właściwym położeniu, dodatkowo wywołuje bolesny obrzęk kolana. Zapalenie kaletki maziowej stawu kolanowego jest wywoływane i nasilane przez klęczenie. Choroba może trwać od kilku dni do kilku miesięcy.

Choroby chrząstki. Łąkotki stawowe to chrząstki znajdujące się między kością udową i piszczelową, które tworzą staw kolanowy. Obrót stawu kolanowego przy pełnym lub częściowym zgięciu nogi prowadzi do rozerwania łąkotki, co wywołuje nagły ból ograniczający zakres ruchu – niemożliwy staje się pełny wyprost kolana, a następnego dnia pojawia się obrzęk i ból.

Częściej uszkodzeniom ulega łąkotka przyśrodkowa z przodu kolana niż łąkotka boczna znajdująca się w tylnej części stawu. Gojenie się uszkodzenia zwykle trwa kilka tygodni, jednak po pierwszym urazie łatwiej dochodzi do kolejnych kontuzji, co może uniemożliwić odzyskanie zdolności do pełnego wyprostowania nogi.

Rozmiękanie rzepki (ból przedziału przedniego kolana, chondromalacja) to choroba chrząstki otaczającej rzepkę kolanową. Każdy ruch kolana jest bardzo bolesny, a zwłaszcza wchodzenie i schodzenie ze schodów. Schorzenie pojawia się głównie u dorastających dziewcząt.

Prawdopodobną przyczyną rozwoju choroby jest niewłaściwy kąt poruszania rzepką przez mięśnie czworogłowe uda, co w rezultacie powoduje, że rzepka ociera się o kość udową zamiast się po niej ślizgać. Dochodzi do starcia się chrząstki pokrywającej rzepkę i bólu przy każdym ruchu kolana.

Boczne przemieszczenie rzepki. Do przemieszczenia rzepki dochodzi, gdy kolana są w zgięciu np. przy wstawaniu, podczas gry w kręgle lub w trakcie jazdy na nartach. Częste przemieszczenia rzepki mogą prowadzić do ograniczenia zdolności ruchu. Skłonność do schorzenia jest dziedziczna i częściej dotyczy dziewcząt niż chłopców. Pierwszy epizod zwykle ma miejsce w wieku dojrzewania i może wystąpić w obu kolanach. Najbardziej narażone są osoby charakteryzuje:

• nadmierna ruchomość stawów z wrodzoną skłonnością do luźnych więzadeł
• mała rzepka
• rzepka umieszczona jest zbyt wysoko ponad stawem kolanowym
• mniejsze niż normalne kłykcie u nasady kości udowej
• koślawość kolan

Zerwanie więzadeł krzyżowych. 2 więzadła krzyżowe w stawie kolanowym wiążą kość udową z kością piszczelową:

• więzadło krzyżowe przednie, umieszczone z przodu kolana, zapobiega ześlizgiwaniu się kości piszczelowej na kość udową z przedniej strony
• więzadło krzyżowe tylne, uniemożliwia przesuwanie się kości piszczelowej na kość udową od tyłu

Do zerwania więzadeł najczęściej dochodzi podczas gwałtownego ruchu lub skręcania kości piszczelowej w chwili, gdy kość udowa jest zablokowana. Słabe ukrwienie więzadeł powoduje, że nawet małe urazy trudno się goją, a odzyskanie pełnej sprawności kolana po wyleczeniu więzadeł jest raczej niemożliwe. Zerwane więzadło jest słabsze, a staw mniej stabilny, co często jest przyczyną późniejszego zniszczenia warstwy chrząstki między kością udową i piszczelową.

Choroba Osgood-Schlattera to bolesne powiększenie guzowatości na szczycie piszczeli, będące następstwem powtarzających się, zbyt silnych naprężeń mięśnia czworogłowego uda w miejscu, w którym kość goleniowa przyczepiona jest do ścięgna rzepki. Choroba zwykle dotyczy chłopców w wieku 11-16 lat czynnie uprawiających sporty wymagające skakania.

Dolegliwość charakteryzuje się bolesnym obrzękiem pod kolanem, u szczytu piszczeli oraz dotkliwym bólem podczas ćwiczeń i po ich zakończeniu. Pacjenci zaczynają mocno utykać, a wykonanie jakiegokolwiek ruchu kolanem sprawia im coraz większą trudność. Choroba najczęściej ustępuje samoczynnie w ciągu 12-24 miesięcy.

Martwica jałowa kości to choroba niedokrwienna określonego obszaru kości i chrząstki wywołana uszkodzeniem naczyń krwionośnych. Prowadzi do obumarcia tkanek pozbawionych ukrwienia, które oddzielają się od kości, ale pozostają w obrębie stawu. Najczęściej schorzenie dotyczy stawu kolanowego, a szczególnie kłykcia przyśrodkowego, jednej z 2 guzowatości występujących u nasady kości udowej.

Objawia się obrzękiem, bólem kolana i czasami jego nagłym zablokowaniem uniemożliwiającym zgięcie – objawy nasilają się po ćwiczeniach fizycznych. Dolegliwość zwykle dotyczy młodych osób dorosłych i wykazuje skłonność dziedziczną.

Ból kolana. Leczenie i zapobieganie

Kontrola wagi. Masa ciała to jedno z głównych zagrożeń. Każdy dodatkowy kilogram wywołuje około sześciokrotnie większe obciążenie w okolicy kolan – przy nadwadze 5kg, kolana dźwigają dodatkowe 30kg! Każdy wie, że nie zakłada się opon od malucha na półciężarówkę 🙂 Zalecana jest dieta bogata w owoce i warzywa, ograniczenie węglowodanów i zwiększenie zdrowych tłuszczy Odchudzanie »

Odpoczynek i unikanie intensywnej aktywności fizycznej jest szczególnie wskazane, gdy doszło do rozerwania łąkotki, rozmiękania rzepki, w trakcie choroby Osgood-Schlattera lub przy jałowej martwicy kości. Odpoczynek oraz nieobciążanie kolan powinno trwać do czasu ustąpienia dolegliwości bólowych.

Ochraniacze na kolana TYLKO dopasowywane indywidualnie. Takie ochraniacze są bardzo drogie, ale tylko one są skuteczne. Stosowanie wszystkich gotowych wzmocnień i opasek na kolano, które można znaleźć w każdym sklepie sportowym, nie ma sensu, gdyż źle dobrane mogą poważnie zaszkodzić uciskając rzepkę. Opaski wzmacniające kolano są szczególnie zalecane przy rozmiękaniu rzepki oraz przy jałowej martwicy kości, jeśli jeszcze nie doszło do oddzielenia się martwego obszaru tkanek.

Środki przeciwbólowe i przeciwzapalne. Najlepszy jest Ibuprofen – zmniejsza stan zapalny, łagodzi ból, nie szkodzi żołądkowi jak inne niesterydowe leki przeciwzapalne, znacznie poprawia ruchomość stawu w przypadku ostrego uszkodzenia jego wiązadeł. Skuteczny jest również paracetamol, także łagodny dla żołądka, ale o słabszym działaniu przeciwzapalnym.

Gumowa mata lub inny miękki materiał podłożony pod kolana podczas klękania pomaga uniknąć bolesnego zapalenia kaletki maziowej. Ten sposób zapobiegania schorzeniom kolan jest szczególnie zalecany osobom, których tryb życia wymaga częstego klękania.

Punkt spustowy bólu trzeba znaleźć samodzielnie. Po wewnętrznej stronie uda znajduje się zwykle punkt spustowy, czyli miejsce, którego uciśnięcie wywołuje ból kolana – zespół słabego kolana. Aby złagodzić ból, należy odnaleźć ten punkt, przesuwając dłoń od rzepki w górę po zewnętrznej powierzchni uda na około 8cm, a następnie o 5-10cm ku jego powierzchni wewnętrznej. W tym miejscu należy mocno ucisnąć mięsień, aż do ustąpienia napięcia – zwykle 30-90 sekund.

Akupunktura u niektórych osób pomaga zmniejszyć odczuwanie dolegliwości wywoływanych zwyrodnieniem stawów kolanowych lub zapaleniem kaletki maziowej kolana.

Masaż stawu kolanowego, najlepiej z zastosowaniem olejku lawendowego lub balsamu kręgowego, jest wskazany przy zapaleniu kaletki maziowej. Masaż wodny jest także zalecany a szczególnie…

Kąpiele mikrobąbelkowe. Mikro- i nanobąbelki powietrzno-wodne tworzące efekt mlecznej wody charakteryzują się wyjątkowymi właściwościami terapeutycznymi – podczas pękania m.in. sterylizują, dotleniają i wykonują unikalny mikromasaż, który wybitnie rozluźnia, łagodzi ból, wzmaga krążenie oraz rozgrzewa wywołując uczucie długotrwałego ciepła wewnętrznego. Dzięki temu kąpiel lub natrysk z udziałem mikropęcherzyków znacznie przyspiesza procesy naprawcze uszkodzonych tkanek. Natomiast precyzyjna sterylizacja skóry bez użycia chemii powoduje, że stosowane miejscowo preparaty lecznicze są lepiej wchłaniane.

Twórcami tej technologii są japońscy naukowcy, którzy zaprojektowali i opatentowali domowe generatory białej wody – słuchawki prysznicowe oraz systemy kąpieli wannowej. Te innowacyjne urządzenia już skradły amerykańskie i kanadyjskie serca, obecnie opanowują Europę. Więcej w artykule » Domowe SPA, hydromasaż i naturalna higiena bez chemii. Przełom kosmetyczny »

Lodowe okłady są zalecane, jeśli bólowi towarzyszy rozgrzany obrzęk oraz po każdym wysiłku wywołującym ból kolana. Należy mocno ucisnąć nogę, ułożyć ją wysoko i ważne, aby przez pół godziny nie poruszać nią (całkowity bezruch nogi). Lód ma działanie przeciwzapalne i szybko przynosi ulgę. Pomocne są również maści chłodzące.

Ogrzewanie kolana np. w formie ciepłych okładów stosuje się TYLKO, gdy nie ma opuchlizny. Przed treningiem, zmniejszy to ból, który może wystąpić w czasie ćwiczeń. Alternatywą jest maść rozgrzewająca i owinięcie bolącego stawu folią, co szybko łagodzi ból. Jednak trzeba uważać by nie doszło do oparzenia lub podrażnienia skóry.

Okłady z płótna nasmarowanego miodem pomagają złagodzić ból kolana.

Okłady lub maści z żywokostu lekarskiego i wiązu śliskiego pomagają podczas zapalenia kaletki maziowej.

Żele z olejkami eterycznymi o działaniu przeciwbólowym, przeciwzapalnym i rozluźniającym:

• Żel AnTidem – olejek rozmarynowy poprawia krążenie, a olejek mięty pieprzowej łagodzi ból
• Żel Kapin – olejek rozmarynowy i olejek majerankowy, który łagodzi ból i stany zapalne

Terapie synergiczne, czyli wzajemnie uzupełniające się leczenie z zewnątrz (maści) i od wewnątrz (suplementy diety)

Hakorośl rozesłana (Czarci pazur, Diabelski szpon, łac. Harpagophytum procumbens). Herbata, proszek, maści i wyciągi z tej afrykańskiej rośliny leczniczej wykazują działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe. Więcej o hakorośli »

Sól biszofitu to wyjątkowy produkt naturalny, który ukształtował się miliony lat temu na skutek ocieplenia klimatu – morze wyparowało pozostawiając po sobie bogate złoża nieskażonych mikroelementów. Biszofit wyróżnia wysoka przyswajalność na tle innych kompleksów mineralnych.

Wykazuje on działanie przeciwzapalne, rozkurczające, regenerujące i miejscowo immunostymulujące. Jest szczególnie zalecany w jednoczesnym stosowaniu z hakoroślą, gdyż ich efekty terapeutyczne wzajemnie się uzupełniają. Więcej o biszoficie »

Rumalaya to seria wyrobów roślinnych firmy Himalaya stosowanych w leczeniu stawów. Rumalaya Gel i Rumalaya Forte to wieloskładnikowe preparaty naturalne o synergicznym działaniu, skutecznie łagodzące bóle stawowe i mięśniowe. Wyniki badań nad Rumalaya Forte i Rumalaya Gel

Ból kolana. Dieta i jadłospis. Suplementy i zioła wspomagające leczenie

Zakwaszenie żołądka. Niedokwaszenie żołądka jest wiązane z niepełnym trawieniem białek. Jeśli białko w niestrawionej formie przedostanie się do krwiobiegu zanim zostanie wydalone, układ immunologiczny identyfikuje je jako ciało obce i rozpoczyna walkę, która może objawiać się np. bólem kolan. Więcej »

Suplementy diety wspierające łagodzenie bólu kolan:

• Colostrum. Bioaktywna odżywka immunologiczna o szerokim spektrum leczenia.
• Sufrin. Biosiarka zapewnia sprawne funkcjonowanie chrząstek stawowych oraz przyspiesza ich regenerację.

Zioła i mieszanki ziołowe pomocne w leczeniu bólu kolan:

• Boswellia (Shallaki). Zioło ajurwedyjskie o działaniu przeciwzapalnym stosowane w leczeniu stawów.
• Lukrecja. Wzmacnia kości i stawy. Dostępny jest wyciąg i susz do zaparzania.

Mieszanki do parzenia o działaniu przeciwzapalnym, przeciwbólowym i przeciwgośćcowym:

• Na stawy: czarny bez, liście pokrzywy, rdestowiec ostrokończysty, strąki fasoli bez ziaren, wrzos, perz właściwy, owoce jałowca
• Na reumatyzm: kwiaty czarnego bzu, liście pokrzywy, owoce czarnego bzu, wiązówka błotna, perz właściwy, korzeń wierzby, werbena, skrzyp
• Na artretyzm: liście pokrzywy, werbeny cytrynowej, liść mniszka lekarskiego, liść brzozy, bratek, kawałki strąków fasoli bez nasion

Zalecenia dla osób aktywnych fizycznie

Zmiana trybu życia jest niezbędna jeśli np. sportowiec cierpi na przewlekłe dolegliwości stawów kolanowych musi ograniczyć treningi lub zupełnie zrezygnować z aktywności sportowej lub zmienić dyscyplinę na mniej ryzykowną np. pływanie, kolarstwo, wioślarstwo itp, które oszczędzają kolana, ale jednocześnie wzmacniają mięśnie ud, co korzystnie wpływa na stawy kolanowe.

Rozgrzewka (rozciąganie mięśni) jest wyjątkowo ważna przed normalnymi ćwiczeniami. Należy na nią poświęcić około 10 minut: delikatne napinanie mięśni okołostawowych, ostrożne ruchy stawu, aerobik, bieg w miejscu, kroki w przód i tył.

Nawierzchnia dla biegaczy. U sprinterów najczęściej ból wywołany jest zapaleniem ścięgien, które rozwija się z powodu przetrenowania. Wystarczy zmienić buty treningowe lub wybrać inną bieżnię – podłoże trawiaste/ziemne jest lepsze niż asfaltowe, natomiast asfaltowe jest lepsze niż betonowe, które jest najtwardsze i trzeba go unikać. Bieg na odcinku 1kg to 450-650 uderzeń stóp o ziemię, dlatego jogging po chodniku jest niewskazany, najlepsza jest miękka trawa lub ścieżka ziemna.

Nowe buty są potrzebne, gdy stare nie amortyzują wystarczająco uderzeń stopy o twarde podłoże, co może wywołać nie tylko problem kolanowy, ale również urazy stawu biodrowego i kręgosłupa:

• Bieganie tygodniowo 40km i więcej – zmiana obuwia co 2-3 miesiące
• Bieganie na krótszych dystansach – zmiana obuwia co 4-6 miesięcy
• Aerobik, koszykówka, tenis 2x w tygodniu – zmiana obuwia co 4-6 miesięcy
• Aerobik, koszykówka, tenis 4x w tygodniu i częściej – zmiana obuwia co 2 miesiące

Rower to bardzo dobry wybór dla kontuzjowanych biegaczy. Jednak tutaj też trzeba przestrzegać pewnej zasady, gdyż kolarstwo również może powodować nadmierne obciążenie stawów kolanowych. Dla osób cierpiących na ból kolana najlepszym rozwiązaniem jest jazda na lekkim trybie z dużą ilością obrotów.

Fizykoterapia. Ćwiczenia wzmacniające

Odpowiednia gimnastyka ma istotne znaczenie profilaktyczne – staw kolanowy podtrzymują tylko mięśnie i wiązadła, dlatego ich wzmocnienie to kluczowa kwestia. Wraz ze spadkiem siły i wytrzymałości mięśni oraz wiązadeł, rozpoczynają się dolegliwości stawowe – silniejsze mięśnie (m.in. czworogłowe uda) to silniejsze stawy. Oto proponowane ćwiczenia:

• Rozgrzewka: połóż się na plecach, podciągnij kolana do klatki piersiowej, następnie powoli prostuj, unosząc jedną nogę. Policz do 10. Powtórz ćwiczenie z druga nogą.
• Izometryczne wzmacnianie kolan to rozwijanie mięśnia czwórgłowego uda i ścięgien podkolanowych. Usiądź na podłodze z wyprostowanym kolanem, w którym odczuwasz ból. Wsuń zrolowany ręcznik pod to kolano i napnij mięśnie nie poruszając kolanem. Pozostań w tej pozycji przez 30 sekund i rozluźnij mięśnie. Ćwiczenie powtórz do 25x.
• Unoszenie nóg w pozycji siedzącej: usiądź i oprzyj się o ścianę, w okolicy lędźwiowej podłóż poduszkę (oparcie o ścianę angażuję wyłącznie mięśnie kończyn). Unieś nogę i napnij mięśnie, policz do 5 i unieś nogę wyżej o kilka centymetrów, policz do 5 i opuść nogę. Każdą nogę unieś 10x, powtórz ćwiczenie 3x.
• Ćwiczenie rozwijające ścięgna podkolanowe: połóż się brzuchem na podłodze i przyciśnij do niej policzek. Przymocuj do kostki ciężarek np. portfel lub skarpetka wypełniona monetami. Zegnij kolano i powoli unieś nogę o 15-30cm nad podłogę, następnie opuść ją, ale zatrzymaj zanim dotknie podłogi. Powtórz ćwiczenie powoli kilka razy. Zaleca się 3 serie takiego ćwiczenia, ale gdy poczujesz ból przerwij.

Fizykoterapia jest szczególnie zalecana po zabiegu naprawy lub usunięcia łąkotki, we wczesnych stadiach choroby zwyrodnieniowej, przy skłonności do przemieszczania się rzepki (m.in. wzmocnienie mięśnia obszernego przyśrodkowego znajdującego się po wewnętrznej stronie uda) lub po leczeniu rozmiękania rzepki.

Porada lekarska

Zapalenie kaletki maziowej: kontakt z lekarzem jest konieczny, jeśli obrzęk utrzymuje się ponad 2 tygodnie lub gdy powiększa się, mimo zastosowania powyższych sposobów leczenia. Lekarz może:

• po miejscowym znieczuleniu usunąć nadmiar płynu z kaletki za pomocą cienkiej igły
• w przypadku infekcji podać antybiotyk
• skierować pacjenta na chirurgiczne usunięcie kaletki

Rozerwanie łąkotki: lekarz zleca leczenie endoskopowe, którego celem jest naprawa lub usunięcie łąkotki, jednak kolano z rozerwaną lub usuniętą łąkotką jest bardziej narażone na chorobę zwyrodnieniową.

Zerwanie więzadeł krzyżowych: całkowite zerwanie więzadła tylnego, można chirurgicznie naprawić poprzez przeszczepienie fragmentu ścięgna mięśnia dwugłowego uda lub ścięgna z przedniej części kolana.

Przemieszczenie rzepki: ścięgno rzepki można chirurgicznie obniżyć do połowy trzonu kości piszczelowej, dzięki czemu zmienia się kąt przyczepu mięśnia czworogłowego do rzepki.

Choroba Osgood-Schlattera: lekarz może zlecić unieruchomienie nogi w gipsie na okres 6-8 miesięcy, aby przyspieszyć gojenie.

Martwica jałowa kości: jeśli oddzielenie martwych tkanek już nastąpiło, usuwa się je przy użyciu metod endoskopowych.

Tematy pokrewne
Ćwiczenia na kręgosłup »
Ból szyi »
Ból krzyża »
Ból mięśni »
Ból szczęki »
Dna moczanowa »
Osteoporoza »
Shin splints (ból piszczeli) »
Zapalenie ścięgna »